استارتاپ به مثابه فیل!

1. مولانا در دفتر سوم مثنوی خود داستانی را در مورد یک فیل روایت می کند. فیل در یک اتاق تاریک قرار دارد و عده ای برای دیدن موجودی که تا به حال ندیده اند وارد اتاق می شوند و هر یک بعد از لمس کردن فیل از منظر خود به بازنمایی آن می پردازد. یکی آن را بادبزنی بزرگ بازنمایی می کند و دیگری یک ناودان و آن یک ستون و برخی تختخواب و... .

فیلی اندرخانه‌ی تاریک بود

عرضه را آورده بودندش هنود

از برای دیدنش مردم بسی

اندر آن ظلمت همی شد هر کسی

دیدنش با چشم چون ممکن نبود

اندر آن تاریکیش کف می‌بسود

2. در هفته های اخیر شاهد مجموعه اقدامات مهمی در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات در سطح ملی بودیم. رونمایی از طرح نوآفرین با حضور معاون اول رئیس جمهور[i] و افتتاح الکامپ 98 با حضور شخص رئیس جمهور[ii] نشان از تلاش های مستمر وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برای وارد کردن مفاهیم رایج این حوزه در ادبیات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشور داشته و دارد.

بلافاصله بعد از این مراسم رئیس جمهور در جلسه هیئت دولت به شرکتهای استارتاپی و نوآور جهت رفع مشکلات رایج در صنعت اشاره کرد[iii] و در جلسه ای دیگر در روز شنبه مورخ 5/5/98 وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی به ضرورت یک دولت جوان و استارتاپی اشاره نمود[iv].

3. پیش تر اما مفاهیم استارتاپی و فناوری های نوآورانه تحت عناوینی چون «پروژه نفوذ» بازنمایی می شد اما پررنگ تر شدن ادبیات اخیر و وارد شدن آن به دنیای سیاست گذاران را می توان به عنوان آغاز راهی نوین در مقابل اقتصاد نفت-محور تلقی کرد.

4. اما همانطور که اشاره شد بازنمایی های متفاوتی نسبت به فناوری های نوین در بین طیف های مختلف فکری، سیاسی، مذهبی و اجتماعی در ایران وجود دارد. از حاملگی با دو گیگ اینترنت تا اقتصاد تمام دیجیتال و شهر هوشمند. برخی بازنمایی ها استعداد بیشتری دارند تا شعور متعارف پنداشته شوند یا از بازنمایی های دیگر حقیقی تر دانسته شوند. هر یک از این بازنمایی ها در مورد ICT، برایند یکی از گفتمان های موجود هستند. هر یک از این گفتمان ها شامل مجموعه ای از معانی، استعاره ها، تصورات، داستان ها، گزاره ها و... هستند که می توان آن را در گروه واحدی از کلمات، عبارات، تصاویر، اصطلاحات، نوشته ها و...مشاهده کرد.گفتمانها در متون تجلی می یابند، در گفتگو و مصاحبه، در نوشتار نظیر رمان، مقاله و نامه، در آیین نامه، تبصره و قانون، در تصاویر نظیر آگهی، بیلبورد، فیلم و حتی در ادبیات روزمره.

5. هر چند که کلمات و نوشته ها به طور یکسان در چندین گفتمان ظاهر می شوند، اما روایت های کمابیش متفاوتی را ایجاد می کنند. برای مثال «کسب و کارهای اینترنتی» در یک گفتمان می تواند بازنمایی رفاه، توسعه، حق دسترسی و انتخاب باشد و در گفتمانی دیگر می تواند بازنمایی رکودکسب و کارهای محلی، افزایش بیکاری و... تلقی گردد.

6. می توانیم با گفتمان اعمال قدرت کنیم، چرا که آنها جلوه ای قابل قبول به کنش هایمان می بخشند. هر گفتمانی مدعی حقیقت است. وقتی چیزی را به شیوه ای خاص بازنمایی می کنیم در واقع نوع خاصی از دانش را تولید می کنیم که با خود، قدرت به همراه می آورد. فیلترینگ تلگرام نمونه خوبی از جدال بین گفتمان هاست. وقتی استفاده از تلگرام را به دو گروه یعنی «عامل گسست روابط خانوادگی» و «پیوند دهنده سریع ارتباطات» تقسیم می کنیم، دانش خاصی پدید می آوریم.

مثالی دیگر بازنمایی «اینترنت پرسرعت» در دوره سیاسی مختلف در کشور بود. در سالیانی نه چندان دور برای داشتن اینترنت ADSLخانگی با سرعتی بیش از 64Kb/s باید نامه ای از یک شرکت یا دانشگاه به سرویس دهنده اینترنت ارائه می کردی. زیرا باور بر این بود که برای چت کردن سرعت 64 کفایت می کند و حتی سازمانها نیز به اینترنتی با بیش از 128Kb/s نیاز ندارند[i]. اما بازنمایی دیگر آن دولت دیجیتال است که تقویت زیرساخت های ارتباطی و اینترنت خانگی 50Mb/s را در پی داشته است.

7. مولانا بعد از آنکه بازنمایی هر یک از افراد داخل اتاق را تشریح می کند، بیان می دارد که:

از نظرگه گفتشان شد مختلف

آن یکی دالش لقب داد این الف

در کف هر کس اگر شمعی بدی

اختلاف از گفتشان بیرون شدی

8. فیل در داستان مولانا نماد حقیقت است و معرفت انسان نسبت به هر حقيقتي، حاصل دانش و بينش او از آن حقيقت. رویکرد مولانا شهودی است و هر آنکه طالب حقیقت باشد باید از بند محسوسات که همچون کف دریا مانع از دیدن حقیقت می شود، رها شود. اما در رویکرد گفتمانی، هر گفتمانی مدعی حقیقت است. درست است که وارد شدن ادبیات نوآوری در بین سیاستگذاران قابل توجه و نشان از تلاش متصدیان این امر جهت تغییر بازنماییهای مرسوم را دارد، اما این تازه آغاز راه است.

باید در نظر گرفت که از این زمان به بعد شاهد بازنمایی های مختلف از مفهوم استارتاپ خواهیم بود و این بازنمایی ها در نتیجه گفتمان هایی هستند که در حال حاضر، حول این مفهوم وجود دارند و می توانند استارتاپ را به بادبزن، ستون، تخت‌خواب، ناودان، نیزه، مار و... قلب کنند. آنکه شمع پر نورتری دارد می تواند بازنمایی خود را به عنوان تنها حقیقت موجود در جامعه رواج دهد و این بازنمایی تاثیر بسزایی در دنیای سیاست‌گذاری خواهد داشت.

[i] http://archive.is/tL1rn

[i] https://l4k.ir/mfSNB

[ii] https://l4k.ir/vO5pU

[iii] https://l4k.ir/ern4V

[iv] https://l4k.ir/zmejZ

منبع: روزنامه ایران

https://l4k.ir/Zshxv